Włoski okręt szpitalny PO i Edda Mussolini w roli rozbitka .

Okręty podwodne

Statki i okręty

||| - MARYNARKA HANDLOWA - MORZE - STATKI - OKRĘTY WOJENNE - WRAKI - MARYNARKA WOJENNA - |||

Okręty szpitalne

WŁOCHY

PO
Włoski statek szpitalny - Kampania bałkańska 1941 - Zbrodnie wojenne na morzu
PIOTR MIERZEJEWSKI

Włoski statek pasażerski PO (ex VIENNA, ex WIEN) pod flagą Lloyd Triestino.
Zbudowany w roku 1911 jako WIEN przez Lloyd Austriaco w Trieście pod numerem stoczniowym 125. Położenie stępki: 25.11.1908. Wodowanie: 4.3.1911. W eksploatacji od 28.9.1911.
Pojemność: 7289 BRT i 3236 NRT. Nośność: 2726 DWT. Prędkość: 17,0 węzłów. Wymiary: 134,98 x 16,24 x 8,69 m. Napęd: 2 maszyny parowe poczwórnej ekspansji, 1580 nhp, 2 śruby.
Liczba pasażerów: 1. klasa - 185, 2. klasa - 61, 3. klasa - 54 (według R ogera Jordan a 1999).

---------Tadeusz M. Gelewski (1976) w swojej książce "Zbrodnie wojenne na morzu w drugiej wojnie światowej" dużo miejsca poświęcił tematowi ataków
na jednostki prawnie chronione, lecz napaściom na włoskie okręty szpitalne poświęcił zaledwie dwa zdania. Oto one:-"Wskutek alianckich ataków zginęły
dwa włoskie okręty szpitalne. W dniu 9 września 1942 r. u wybrzeży Libii brytyjskie morskie lotnictwo storpedowało włoski okręt szpitalny ARNO,

a 4 grudnia tegoż roku storpedowany został włoski okręt szpitalny CITTA DI TRAPANI". I tylko tyle. Ani
słowem o dwóch innych jednostkach, PO i CALIFORNIA, włoskich okrętach szpitalnych, zatopionych przez
Brytyjczyków w roku 1941.

--------Komentarzem do przemilczeń Gelewskiego niech będą słowa amerykańskiego historyka wojskowości,
Franka Josepha (2012, str. 123-124):----"Te najprawdziwsze zbrodnie wojenne nigdy nie doczekały się
śledztwa - ani w trakcie, ani po zakończeniu konfliktu. Nie zainteresował się nimi wymiar sprawiedliwości
żadnej ze stron, co nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę powojenny klimat trybunału norymberskiego.
"Faszyści" nawołujący do zadośćuczynienia ze strony alianckich zbrodniarzy wojennych nie mogli liczyć, że
taka postawa ujdzie im na sucho." Frank Joseph stwierdził również, że "Lotnicy z Wysp celowali w jarzące
się jasnym światłem, ogromne czerwone krzyże, ulokowane na dziobie i na rufie tych jednostek, licząc na
łatwe sukcesy."

-------Słowa amerykańskiego autora są tak mocne i oskarżycielskie, że trudno przejść obok nich obojętnie.
Tłumacz wydania polskiego, Kamil Janicki, w przedmowie do książki napisał: "... można by punktować każdą
opinię przytaczaną przez autora, każdą sprzeczność i każdy przypadek światopoglądowej fantasmagorii.
Lepiej jednak spojrzeć na Wojnę Mussoliniego jako unikalną wizję przeszłości oczyma przegranych".
Ale jak było naprawdę z okrętem szpitalnym PO? Postaram się tutaj udzielić odpowiedzi na to pytanie.

Edda Ciano (1910-1995),
hrabina Cortelazzo i Buccani.

--------Pasażerski parowiec PO w chwili wybuchu II wojny światowej stanowił własność
towarzystwa żeglugowego Lloyd Triestino. 21 maja 1940 roku, czyli jeszcze przed
przystąpieniem Włoch do wojny, został zarekwirowany przez wojsko i przeznaczony na okręt
szpitalny. W tej roli wszedł do służby 10 lipca czerwca 1940 r., spełniając wszystkie wymogi
konwencji haskich. Dysponował salami szpitalnymi z łóżkami na 600 ludzi, laboratoriami
analitycznymi i radiologicznymi oraz salami operacyjnymi. Wielkie czerwone krzyże na
burtach i kominach oraz zielone pasy, wymalowane zgodnie z przepisami międzynarodowego
prawa, dawały jednoznaczny sygnał, że PO jest jednostką prawnie chronioną.

-------Pierwszych pacjentów PO przyjął natychmiast po wejściu do służby. Była to grupa
rannych i poparzonych marynarzy z pancernika GIULIO CESARE, trafionego przez HMS
WARSPITE pociskiem kalibru 381 mm z zapalnikiem kontaktowym podczas bitwy u
przylądka Stilo. W ciągu następnych tygodni okręt odbył kilka rejsów do Trypolisu i Benghazi
po rannych żołnierzy, walczących w Afryce Północnej. Następnie dwukrotnie, we wrześniu i w
październiku 1940 r., transportował do Włoch chorych i rannych żołnierzy z polowych szpitali
na terenie Albanii.

------11 lutego 1941 roku załoga PO miała po raz pierwszy okazję przekonać się, że nawet
prawidłowe oznakowanie jednostki jako okrętu szpitalnego nie daje gwarancji
bezpieczeństwa. Tego dnia bowiem, gdy PO płynął z Neapolu do Benghazi, w Cieśninie
Sycylijskiej brytyjski bombowiec Martin Maryland, startujący z Malty jako samolot
rozpoznawczy, przeleciał nad okrętem, ostrzeliwując go niecelnie z broni pokładowej.

Albania, 1941: Mussolini w szpitalu polowym.

--------Z kolejną i - jak się miało okazać - ostatnią misją, okręt popłynął w marcu 1941 r. do Valony (obecnie Vlorë). Miał zabrać pacjentów z tamtejszych
szpitali polowych i przetransportować ich do ojczyzny. Większość z nich stanowili chorzy żołnierze cierpiący na malarię. Do Zatoki Valońskiej PO wszedł 14
marca i rzucił kotwicę w odległości około 1,5 mili od brzegu. Nazajutrz, od wczesnych godzin porannych, miał rozpocząć się załadunek chorych i rannych.

--------Przepisy konwencji haskich wymagają, aby w porze nocnej oznakowania okrętów szpitalnych były oświetlone, co ma na celu zapobieganie omyłkowym
atakom z morza lub powietrza. Włoskie dowództwo portu w Valonie zabroniło jednak iluminacji PO, obawiając się, że jego światło oświetli przy okazji inne
jednostki stojące na redzie i tym samym ułatwi nieprzyjacielski atak lotniczy. Los sprawił, że tej nocy nastąpił nalot na redę Valony, przeprowadzony przez
pięć brytyjskich samolotów torpedowych Fairey Swordfish. Ze względu na wprowadzone przez Włochów zaciemnienie, piloci mieli poważne trudności z
identyfikacją celów. Siłą rzeczy wybór padł na największy okręt i okazał się nim właśnie PO. Wszystko wskazuje na to, że Brytyjczycy nie mieli nawet
szans na zorientowanie się, że atakują okręt szpitalny.

-------Jedna z torped trafiła PO w prawą burtę . Okręt przechylił się nieco i spokojnie zatonął w ciągu dziesięciu minut, osiadając na dnie prawie równo
stępką (pozycja: 40°22'N i 19°29'E). Dzięki temu, iż Zatoka Valońska nie jest głęboka, wierzchołki jego masztów sterczały nad powierzchnię wody. Wokół
nich zgromadziła się część rozbitków, czekając na pomoc. Inni płynęli samodzielnie w kierunku brzegu lub najbliższych jednostek stojących na redzie.
Ogólna liczba ofiar śmiertelnnych spośród załogi i pesonelu medycznego jest szacowana w granicach 21-23 osób. Akcja ratownicza przebiegała niemrawo, co
może dziwić tym bardziej, że na PO pełniła ochotniczo służbę w roli pielęgniarki Edda Ciano, hrabina Cortelazzo i Buccani, córka Beniito Mussoliniego i
zarazem żona włoskiego ministra spraw zagranicznych Galeazzo Ciano. E. Ciano, gdy znalazła się wraz z innymi w wodzie, początkowo trzymała się olinowania
jednego z masztów, a potem wciągnięto ją na przepływającą w pobliżu łódź rybacką. Mussolini, który tak szybko, jak tylko mógł, dotarł na miejsce
katastrofy, powiedział w rozmowie telefonicznej z żoną: "Tylko sobie wyobraź, że była w wodzie przez pięć godzin, ale teraz jest już bezpieczna."

-------Następnego dnia wrak PO w poszukiwaniu ofiar spenetrowało ośmiu nurków włoskiej marynarki wojennej. Nie znaleźli we wnętrzu okrętu nikogo
żywego, ale wydobyli na powierzchnię ciała kilku ofiar.

------Warto zauważyć, że strona włoska, nawet w czasie wojny, nie posunęła się do oskarżenia Brytyjczyków o celowe zatopienie okrętu szpitalnego PO.
Tym bardziej więc jest zaskakujący wspomniany wyżej komentarz autora "Wojny Mussoliniego".

PO z obowiązkowymi znakami okrętów szpitalnych - czerwone krzyże na kominach i burtach oraz zielone pasy.
Jako okręt szpitalny odbył 14 rejsów, przywożąc do Włoch łącznie 4300 chorych i 2300 rannych żołnierzy z Libii i Albanii.

Bibliografia
Cernuschi, E. & Brescia, M. 2010. Le navi ospedale italiane 1935-1945. Albertelli.
Gelewski, T.M. 1976. Zbrodnie wojenne na morzu w drugiej wojnie światowej. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Jordan, R. 1999. The World's Merchant Fleets 1939. Naval Institute Press
Joseph, F. 2012. Wojny Mussoliniego. Bellona, Warszawa. Przekład: Kamil Janicki.
Mehtidis, A. 2008. Air War Over Greece & Albania 1940-41. A Day-to-Day Account of Operations. Tiger Lily Books.
Pearson, O. 2005. Albania in Occupation and war. From Fascism to Communism 1940-1945. The Centre Fot Albanian Studies.